Η αστρονομία και η αστροφυσική των Ελλήνων κατά την αρχαιότητα
Περίληψη:
Η φιλοσοφία, η επιστήμη και η τεχνολογία έχει αλλάξει τη ζωή του ανθρώπου ριζικότατα στη διάρκεια των τελευταίων τριών χιλιάδων ετών και ιδίως των τελευταία εκατό ετών. Θεωρούμε δεδομένες όλες τις νέες εφαρμογές της τεχνολογίας και κάθε μέρα εμφανίζονται πάρα πολλές νέες, κάποιες από αυτές αναπάντεχες και συχνά πολύ πετυχημένες, όπως για παράδειγμα το παγκόσμιο δίκτυο με τις εφαρμογές του, τους υπολογιστές, τα διαστημόπλοια. Όλα αυτά βασίζονται στην ανάπτυξη της αστρονομίας και της αστροφυσικής κατά την αρχαιότητα που είναι άγνωστες στο ευρύ κοινό και θα παρουσιασθούν στο συνέδριο. Απαντώνται ερωτήματα όπως πώς και γιατί οι άνθρωποι άρχισαν να ενδιαφέρονται για την μελέτη της φύσης, γιατί αυτό έγινε στην Ελλάδα, πώς συνδέεται με την αστρονομία, γιατί δεν έγινε σε μεγάλες χώρες με σημαντικότατο πολιτισμό, όπως η Αίγυπτος η Περσία ή η Κίνα,
Συζητείται ο ρόλος του Ορφέα που είναι μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες που συνέβαλλαν στην ανάπτυξη της Φιλοσοφίας και ειδικότερα της Φυσικής Φιλοσοφίας. Αναφερόμαστε στον ρόλο των προσωκρατικών φιλοσόφων, τη σημασία του Μεγαλέξανδρου και του Κράτους του, της γραφειοκρατίας.
Η επιστημονική παράδοση των Ορφικών συνεχίζεται επί αιώνες και ευρίσκεται στον Πάπυρο του Δερβενίου, το αρχαιότερο γραπτό της Ευρώπης, που ευτυχώς διασώθηκε επί δυόμιση χιλιετίες στη Μακεδονία και συντηρήθηκε και τελικά διαβάστηκε και τον θαυμάζουμε στο θαυμάσιο Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Το περιεχόμενο σε πολλά σχετικά με την αστροφυσική μοιάζει με τους Ορφικούς. Πολλά από τα αναφερόμενα μοιάζουν αρκετά με αυτές της Ιωνικής Σχολής και ιδιαιτέρως με τις ρηξικέλευθες θεωρίες της φυσικής φιλοσοφίας του Αναξίμανδρου που επιχειρεί για πρώτη φορά να περιγράψει τη φύση αυτοσυνεπώς, με λογική και χωρίς μεταφυσικές αναφορές.
Τα επιτεύγματα της Επιστήμης και της Τεχνολογίας της σύγχρονης τεχνολογίας, οι προηγμένες θεωρήσεις των αρχαίων Φιλοσόφων μας θέτουν το βασικό ερώτημα πώς ο άνθρωπός μπόρεσε και έκανε τις απίστευτες προόδους, φιλοσοφικές, επιστημονικές, πώς πήγε στο Φεγγάρι, για παράδειγμα, πώς θεραπεύει τόσες ασθένειες, πώς έφτιαξε υπολογιστές και το ίντερνετ. Όποτε τίθεται αυτό το ερώτημα θυμάμαι αυτομάτως δυο-τρεις φράσεις του Πλάτωνα. Ο Πλάτων για να δείξει τη δύναμη της Επιστήμης αναφέρεται στην ρήση της Πυθίας σχετικά με το πώς θα απαλλαγούν οι Αθηναίοι από τον τύφο που σκότωσε το 1/3 των Αθηναίων, μεταξύ τους και τον δημιουργό της Αθήνας τον Περικλή, και πώς γενικότερα θα απαλλαγεί η ανθρωπότητα από τα δεινά των ασθενειών, από λιμούς και λοιμούς. Η Πυθία λοιπόν, ο Απόλλων, μας θυμίζει ο Πλάτων, προτείνει να λύσουμε θεωρητικά, με κανόνα και διαβήτη, δηλαδή με θεωρητική γεωμετρία, το Δήλιο πρόβλημα.
Η χαρτογράφηση του Ουρανού (ζωδιακός κ.λπ.) μας λέει ο μηχανικός Ήρων έγινε από τον Οινοπίδη τον Χίο, που σύμφωνα με ορισμένους έφτιαξε και το πρώτο ηλιακό ρολόι και υπολόγισε τον μέγα ενιαυτόν, δηλαδή τον χρόνο που όλα τα ουράνια σώματα επανέρχονται στο ίδιο σημείο που ήσαν αρχικά. Ο Ήρων συνεχίζει περιγράφοντας την συμβολή του Θαλή, σχετικά με την πρόβλεψη της έκλειψης Ηλίου, την πρόβλεψη των ημερών των ηλιοστασίων και γράφει ότι ο μαθητής του Θαλή ο Αναξίμανδρος αντιλήφθηκε πρώτος ότι η Γη είναι μετέωρη και κινείται γύρω από το κέντρο του Κόσμου.